Vanapa Hall hi
Thlangdar thah dan!
C Vanlalawmawii (Awmawii) video thar
Simna
666 leh kei
Vanbawng Khua Chu Maw…!
‘Min Thlamuantu’– Jesus And Me (J.A.M)
THIL TAK LEH TAK LO
BEIDAWNNA RUAM ATA BEIDAWNGTE ṬHIAN AH
May 2014, Mizo(ram) Diary
Eng-Mizo leh Mizo-Eng Dictionary Android Apps
WHY THREE DAYS
Mithiam Kutziak chhia, Horace Greeley-a
Mitthi vanramah an kal nghal thei em?
MIZO PA HLAWHTLING PU F.HRANGVELA CHANCHIN
ZORAM TANG FAN FAN
Zoram Tang Fan Fan tia âu hi Mizoram hmangaihtu tân chuan tihmakmawh a ni. Tun hi ZORAM HMANGAIHTU PAWL (ZHP) din hun tak a ni.
He pawlah hian a dera zoram hmangaihtu tih hriat chian tawh tuna pawlitik hruaitu langsarte A MEIZANGHLAPTUAA tel ve rem lohna pawl din a tul, hengho hian ram an hmangaih tak tak lo tih a chiang, hmangaih nise Tuikuk thlantlin an nihin an inhnukdawk leh tur a ni a. Chumi tithei lo kandidet leh a kandidettu pawl thiau an ni vek, tu pawl leh a hruaitu tute mah hian MIZORAM hi an hmangaih lo tih a chiang.
Aw! Zoram a der maia hmangihtu i chhûnga chengte hian pi pu fam chang tate nun kha ava han phawk zo ta lo êm! An thlarau a va zahawm em! ZORAM lainatin Pialral atangin min thlir ngei ang. A tithei leh zoram hmangaihtu lo pen chhuakin ZHP rawn din thar teh u khai
…..ZORAM TANG FAN FAN…..
Drafts spring cleaning
Post thenkhat ziah zawh loh, rei tak draft a awm tawh, delete mai aiin tah hian kan rawn chhawpchhuak e. A rem chuan a thar in submit leh mai ni se. Thank you!
Pilot thiam tak kan mamawh – Sangpuiipa
Mizoram Chief Minister Pu Lalthanhawla chu 2014 MLA inthlan dawn khan Pu T.Sangkunga campaign pui turin Khawbung leh Farkawn ah a kal dawn a.
(Sawi zel ta se a ngaihnawm ka ring. )
No Title – zopara
Eng thil poh,eng tiang poh in,that na atan a ka hman ni si lo,a dik ngei ani tih vang poh ni lova mitam zok in an thlek nalam leh an tran dan tur zong a niang a ti vang a thil inhmeh lo lutk,a hman dan tur dik a hman chuan nunna hial poh pe thei a ropui na hmuh kan a lo in lak chhanchhuak tu viau hi ege ka ngaihdan
(Sawi tum hriat a har khawp mai
Zawhna- TarynaRallte
Election Commission of India hnuaia Mizoram State bik huam chhungah hian kan hotute designation leh an hming min lo hrilh thei em?
(CEO website ah hian awm awm tak chu a nia)
Spring cleaning hi la tih deuh nual a ngaih hmel. Tun tum atan chuan duh tawk phawt mai ang.
Summer of ’69
[9.9.2011: Nipui uap churh mai, boruak lum huam huam a liam ta ruai ruai a. Ngaihawm loh teh mahse, he hla ngaihthlak hi chuan a phurawmna chen a awm ve tlat thin. Ka blog lamah thenkhat chuan in chhiar tawh tho na a, helaia post hi ka chak ve deuh tlat mai. A chhiar tawhte khan min lo hrethiam dawn nia.... Nikum hmasa, 2009 October ni 7 a ka post ka chhunzawmna chiah zuk ni a!]
Sangkhat zakua sawmruk leh pakua nipui lai kha chuan, ka pa pawh kum sawmhnih leh pathum mi chauh a la ni a, ka nu nen pawh an la inngaizawng kher lo maithei. Chutiang chu ni mahse, tun lai chu Canadian zaithiam Bryan Adams-a hla, ‘Summer of 69’ hian lunglen a kaitho ve tlat mai!
A hla thu hi lehlin leh sawifiah emaw, faksel leh chhui zau emaw ka duhin ka tum pawh a ni lo. Keimah anga Mizo tleirawl dang pawhin, 1993 leh 94 chhova an ngaihthlak hnem he hla hian nun hlui ramah min hruai kir a. Tu ma hriat pui lohva ka ngaih veng veng thin kha puang chhuak lovin min awmtir thei lo a ni ber mai awm e!
Heti hian a ti a -
I got my first real six-string
Bought it at the five-and-dime
Played ’til my fingers bled
It was summer of ’69
Eng kumah chiah nge tingtang perh hi ka thiam ka sawi thei tawh lo. Ka zaipui theih hla hmasa ber erawh ka hria – ‘Ka Dawn Thin Ropuina Ram Khi’ tih kha a ni. Khatih hun laia kan thiam hmasak ber ngei ngei chu ‘D Key’ a ni fo. Kei pawh ka thiam hmasak ber chu ‘D Key’!
Ka pa te, ka patea te ang thovin ka u pawh zai nasa ve tak, KTP tingtang kawl phâk a ni chho ve a. Chutiang chhungkua atanga zi chhuak na na na chuan mahni lunglen hnawt bo tawk hla sak tur chu kan hmet rem thei ve thuai mai a. Keimahni puala kan tingtang neih hmasak ber kha – mi ta hlui chu a ni ngei ang – lian bur mai, a ban kul deuh tawh lam a ni a. Ka pa, mistiri khan engtin tin emaw a siam a, hmeh harsa vak lo chuan a chhuah ve mai a. Kha kha ka perh nasa thin.
Me and some guys from school
Got a Band and we tried real hard
Jimmy quit and Jody got married
I should’a known we’d never get far
Chutih lai chuan kan thenawmah, ka kum rualpui mipa pahnih, Zova leh Nguna (A hming pum pawh ka hre tawh lo! ‘Nguna’ tih ngawt mai khan kan kovin kan sawi thin a nih kha) te an awm a. Zova kha thiam ngah zet mai, tape recorder chhiate pawh hawlh nawk nawka hawlh tha ve zel, tingtang pawh keini ai daiha thiam, ‘Pa pa Kehte Hein’ pawh rem thiam hmasa kha a ni. Nguna kha a thlahtute lo chawr chhuahna chu Burma lam niin, ani pawh khan tingtang han khawih vel chu kei aiin a hnehsawh.
Kan pathum khan, tingtang kan nei vek bawk a, hunawlah kan perhho thin. Hla hrang hrang kan sa a, kei, a zai thiam ber (keini pathum zingah chuan..lol) ka ni a, ka sak thiam tam ber Pathian fakna hla kan sa hnem. Lengzem leh lenglawng kan sa a, vai hla leh sap hla pawh kan sak pawlh vek.
Qayamat Se Qayamat Tak (QSQT) lar lai, Amir Khan leh Juhi Chawla te kan star rawn lai kha a ni bawk a, ‘Papa Kehte Hein’ kha kan sa nasa. A tirah chuan ka rem thiam lova. Zova, vai hla hre ber mai kha zingah a rawn chhuk. Kan kawta ka thu lai chu, ‘Tingtang zu la chhuak rawh, Papa Kehte kha ka rem thiam tawh a nia,’ a rawn ti. Kan han inzirtir a, a remdan dik taka han rem chuan sak pawh a lo nuam nangiang.
Kut themthiam Zova chuan drum-set a lo siam a. Tel tin hawnna hi a chik pawp a, chutah chuan alluminium zai sin a khai far a. Han vuak chuan drum set tak taka cymbal ri ang ve tak a ni. Engtin tin emaw bass drum turte a lakhawm a, a rahna (pedal) te pawh pawhfan leh thingzai bungin a siam ve thlap bawk a. Hollow Guitar vek kan neih avangin duh angin a ring tawk lova. Amah Zova bawk khan tape recorder chhiaa thirhipthei lakhawmin, thirzaisin nen, engtin tin emaw a ti vel a, ‘magnetic pickup’ pathum a siam leh mai a. An sound box-ah kan vihzawm a, kan concert thei chu a ni ta reng mai!
Oh when I look back now
That was seems to last forever
And if I had the choice
Ya – I’d always wanna be there
Those were the best days of my life
Kan veng-a Horticulture deptt-in staff quarter an sak thar, tuma la luah lohva ruak huai mai, lian leh zau tha takah khan kan intuk-khawm a. Kan veng chhung naupang leh thalaite tan mahni pawisa neih ang anga en theihin kan han concert ve ta a nih kha. A thenin cheng hnih an rawn keng, chengkhat zawr deuh te pawh. Naupang deuh chu thingfâk pawh kan pawmsak. ‘Di Chambawihpui’ hla kan sa hnem ngiang mai. Keimahni hla phuahchawp,
‘Lo infeng chhing tiu teu la,
I pawnfen hnuai var te reuhte nen.
|ap tap suh, a ho mai mai,
I tah zawhah i nui leh dawn si.
Awih la, awih suh la darling,
Marry Me please!
Awih ve mai thin la Parte,
I Love You,’
tih hlate kha kan han sa a! A chang dang a awm chuang lova, a entuten an duh a, a satuin ka sak peih bawk chuan kan sa nawn sek mai a ni! A va han nuam thin tak em! Keini aia nau deuh, David-a a awm a. Ani kha eng hla pawh, a second part lo sa zel thei, a solfa dik leh dik loh chu thuhran, bei nalh ve thei zet kha a ni a; min pui turin kan la a. Thlan tla phungin kan zai ve hin a nih kha! Ni, khatiang hun kha! Ka thu ni se chuan khatiang hun kha ni reng mai se ka duh. Ka nuna hun \ha ber leh nuam ber a nih leh nih loh ka sawi thei lo, mahse khatiang hun kha chèn leh thei dawn ila chuan ka la peih. Ka la peih tak tak.
Ain’t no use in complainin’
When you got a job to do
Spent my evenin’s down at the drive in
And that’s when I met you
Standin’ on ya mama’s porch
You told me that you’d wait forever
Oh and when you held my hand
I knew that it was now or never
Those were the best days of my life
E heu! Hei chuan hmangaihna lam a hawi lo maw? Ni e, ni rawh se. Kai\en a ni emaw, kailawn a ni emaw, leikapui a ni emaw, porch a ni emaw, a dang chuang lo. Kut vawn vawng vawng te pawh kan neih ve chian kha! ‘Innghâk zel ang, khua rei mah se,’ tihte pawh kan sawi kha. Mi \henkhatah chuan hlen loh thutiam ni mahse kan tiam ve ngei alawm! Chutiang te chu hringnun kalphung a ni ve hrim hrim zawk a ni lo’m ni?
Man we were killin’ time
We were young and restless
We needed to unwind
I guess nothin’ can last forever, no
And now the times are changin’
Look at everything that’s come and gone
Sometimes when I play that old six-string
I think about ya wonder what went wrong
Ngaihtuahnaah hian thil dang leh thu dang a awm tam lo. Kan pawisa tlém te chu thingfâk kan hmuh kan hralhna te nen kan belhkhâwm a, sa kan lei a. Banglalui mawng lamah, pialtlêp nuam leh rai tha deuh kan zawng a, kan zuk picnic a. Lung hi a awi êm êm ringawt mai.
KTP lamah kan han ti chho va, rimawi remna lam kan han vuan leh chat a. Chutianga hun engemaw chen kan tihho hnuah, Nguna kha chu a per hrang ta a. Zova nen erawh chuan kan la kal thiang reng. Sub-Division (chutih lai chuan SDO hnuaia awm kan la ni) huap ‘Solo & Beat Group Competition’ an nei dawn an ti a. Zova te nen pawh kan phur. Bandh kan din a, a hmingah phuah tur an hre mai lo. Ka hre bik vak lova, ka hawi ka hawi a. Kan tape recorder hma lama thu inziak, ‘Megahertz’ chuan ka mit a la ta riau a, chu chu ka phuah ta a, kan ring ta.
Khatih laia Kolasib-a bandh lar, Dart Zader-ho rimawi remna bungrua hawhin kan inzir tlut tlut a, kan ri nasa thei teh e! Zan khat phei chu kan guitarist (rhythm perhtu) pakhat Tesena (Hmanni mai khan Chatuan ram min pansan ta!) te In hnuai, Govt. Kolasib College bul maiah khan kan zir a. Zan dar 11 vel a ni ta awm e. Kawngkapui a rawn inhawng rawk a. Pa sa tha tak hi thinrim hmel tunin, a kut dinglama chempui kengin a rawn dâk! ‘Tàwp nghal rawh u, min ti muhil thei hlei ném,’ a rawn ti! Nuih a za duh lo teh e!
Michael Learns to Rock (MLTR) lar lai kha a ni a. Inelnaah khan hla pathum – sap hla pahnih leh Mizo hla pakhat bakah, sound enchhin nana sak tur pakhat a ngai a. Sound en nan khan MLTR hla ‘Someday’ kha kan han hmang ngei a! Tleirawl lamin an thiam a ni a, kan sound ‘check’ na pawh kha a hit nghal viau mai. Ugly Kid Joe hla – Everything About You kha kan sa bawk a, chumi zawhah Pink Floyd hla – The Wall kha kan sa bawk. Mizo hla pakhat, Zova phuah, ‘Nui mawi, vangkhua zawng i mawi ngei e,’ tih kan sa bawk. Kan Bandh kha pathumna kan ni a, Rs. 500/- lai kan hlawh ve tak a sin!
Mahse hetah hi chuan ka zai lo. Khuang ka vua.
Kan che chhe lem lo bawk a. Kha contest hnu lawk khan North East mai ni lo, India ram huap pawha hming lang tham, Drixian Empire-ho rawn concert tumte khan ‘opening act’ min neihtir ve hial a sin!
Hrisel veng vawng lai, hawina lam apianga hlimna tur hlir a nih lai kha a ngaihawm a ni. Rimawi a rîk tawh kha chuan kan za vek a, khawvel thildang hian min tibuai phak tawh lo. Ni, kan kal thui dawn leh dawn loh kan ngaihtuah lova, a hun laia nawmna khan min chiah hneh a, min chiah zawp a ni ber mai.
Zova pawh Assam Rifle-ah a tang daih tawh a. Ani kha chu a thiam ber kha a ni bawk a, rimawi hmangin ei a zawng mek. Assam Rifle Jazz Band-ah khuang a vaw tlek tlek thin a ni awm e. A rawn haw chang hian kan hun lai kha kan la sawi kan la sawi thin.
Hei, hla chu -
MIZORAM BUDGET CHHEHVEL – Rochamliana
March 25: Kum 2014-15 atana Mizoram State Annual Budget ruahman chhin leh kumin April-July chhunga sum hman tur bik leh Supplementary Demand for Grants 2013-14 chu Legislative Assembly-ah pharh a ni leh ta a. Mizoram Budget pharh a nih mek lai hian kan ram sum leh pai chevelin a kaihhnawih zinga rilru a awm thenkhat i han tarlang teh ang:
1) Lang tlanga hnathawh leh sum hman: Sorkar hnathawk tam zawk hi chuan an hnathawh dan leh an sum hmanna te mipuiin hriat ve chin an neih hi tul an ti lo mai a ni lova — an duh lo. India ramah tun hnaia coal (lungalhthei), iron-ore (thir) leh spectrum (inbiak pawhna lam) kaihhnawiha eirukna lian lar tak takte hi lang tlanga thil kalpui a nih loh luat avanga lo awm niin an sawi. P. V. Narasimha Rao sorkar hun laia duan Industrial Policy 1991 kha engemaw bul tan dawna phalna (licence/permit) lak tur tam lutuk tihbo nan leh chak zawka India ramin hmasawnna lamlian a zawh theihna tur atana duanchhuah a ni a; licence raj tih bona tur a ni. Mahse, he policy hi hman sual erawh chuan a ruk a rala dik lo taka tute emaw induhsak nan leh eirukna kawngkapui hawn nan a tangkai hlauh thei thung. Ford Foundation-in an Working Paper pakhata an tarlan danin ‘hmasawnna tura sorkar hmalakna reng rengah fel fai leh langtlanga thawktu tur thlan a nihin mipui tan a tha ziktluak ber fova; an hnathawh pawh a chhawr zuitu mipuite tan khuareiah a chhenfakawm zui nge nge’ an ti. Information Technology (IT) khawvela cheng kan nih angin e-technology hi a theih chin chinah sorkar chetvelna leh sum hmanna te langtlanga siam a nih theihna turin kan hman tangkai a tul khawp mai. Tunhnaiah Mizoram sorkarin Good Governance Cell hnuaia a kalpui Results Framework Document (RFD) hian chhe te talin rah tha chhuah thei se a lawmawm ngawt ang.
2) Tul lova sorkar sum hmanna tih tlem: Upat lam pan ve zel ta chu January 1972-a Union Territory sorkar kan neih atanga February 1987-a State puitling dinhmuna hlan kai kan nih hnu hun engemaw ti laia ren bak sak lova sorkar sum kan chen dur dur hun lai ang em kha chu kan ni tawh lo a ni mai thei. Amaherawhchu, Mizoramah hian ‘tul lova sorkar sum hmanna tih tlem’ thu hi a thunawn ang hrimin thuneituten eng lai pawha an sawi rik reng erawh a tul. Hnam anga kan dinchhuahna tur kawnga pawimawh em em, heng — zirna (education), hriselna (health care) ram tana rotling dinna (infrastructure development) leh mipuite himna (law & order/security) kawng thuah chauh pawh hian sorkarin sum hman tur tam zawk a mamawh tih a lang reng. Tul lova sum khawhralna lamah in hrekin awmze nei zawka ram tana chhenfakawm tura hna thawh a nih theih nan kan ram sum leh paite hi thiam tak leh fet taka enkawl a tul a. Langtlang takin mipuite hnenah sorkarin a hmanna leh a hman dan min hriattir thei a nih chuan mipuite pawhin chhiah (tax) tam zawk pek hi a pawng a puiin kan hreh reng bik dawn em ni? A lova kan awm theih nia lang sorkar department thenkhatte hi huai deuh zawkin siksawi rem ngam phei ila, chu ngawt pawh chuan min chhawk zangkhai ang.
3) Privatisation leh Disinvestment kalpui a tul: Sawi leh sawi hnu, Mizoram sorkar hnuaia Public Sector Undertakings (PSUs) tam zawk hi chu hlawkna thar chhuak lo, ‘sum thuni nu’ an la ni reng a. PSUs tam zawkte ‘sumdawnna’ hi mimalin hlawkna nen an kalpui theih leh an kalpui mekte a ni lawi a. Hetia chawmhlawm ringawta kalpui reng hi Zoram hian eng chen tak tlin ang maw? Huaisen deuh zawkin sorkarin heng PSUs chungchangah hian ruahmanna a siam a hun ta hle. Mizoram Public Resource Management Programme (MPRMP) angin Deloitte & Touche Consulting India Pvt. Ltd. in PSUs te a zir chianna report, July 2011-a Mizoram sorkara a thehluh tawhte kha engtiang taka kalpui zui tur ni maw?
4) Eizawnna bul tan dan awlsam zawk zawn: World Bank Report-in a tarlan dan chuan ram 189 zingah India ram hi eizawnna bul tan awlsamna tehna ah 166-na a ni chauh. Report hian a sawi zel dan chuan kudam (warehouse) sa turin phalna 35 lak a ngai a, chumi lak chhung chu chawhrualin ni 168 a ni. Factory tenau din tur ringawt pawhin phalna neuh neuh tihfel nan ni tam tak a ngai zel. Maharashtra-ah chuan restaurant hawng turin phalna 38 lak phawt a tul a. Chung licence zinga thenkhatte chu hlui tawh lutuk, sap ho hunlaia mi te a ni nuk! Hetianga thil kal kual thui lutuk hian dawhkan hrang hrangah thamna kawngka a hawng zau hle thin nghe nghe. Mizo thalaite zingah sorkar hna thawh aia mahni kutke a din duh zawk mi thahnem tak an lo awm ta. Heng thalai duhawm tak takte tan hian kan ramah ngei eizawnna bul an tanna turin kawng awlsam zawk kan sial sak a ngai a, a harsa zawng leh a kual thui zawnga kalpui loh dan kan zawn a tul. Phalna pakhat pe chhuak turin sorkar hnathawkin hun leh ni a hman zat tur bituk pawh a tul hial mai thei. Tin, a hmunah hun tam tak senga kalchilh zel ngai lovin a theih chin chinah online-a kalpui pawh thil tul tak a ni.
5) Micro, Small & Medium Enterprises (MS&ME): Lo neih (agriculture) tih lohvah chuan India ramah MS&ME hi hnathawktu tamna ber a ni tawh a, mihring crore 6 chuang zetin MS&ME hmangin ei an zawng mek a ni. A hlutna zawngin sawi ta ila — India ram thil siam chhuah zinga 45% hi MS&ME hnuai atanga chhuak a ni a, India ram thil thawnchhuah (export) zinga 40% hi MS&ME hnuai atanga siam chhuah a ni a, India ram GDP 8% hi MS&ME thawh rah a ni. Kan ramah pawh sorkarin MS&ME hi tihtak lehzuala a tuipui a tul hle. Sorkar laipuiin a dah pawimawh, Mizo thalaite tana eizawnna bul tanna kawng hnaivai ni bawk MS&ME hi Mizorama kan kalpuina ah tun aia bawh nat lehzual dan a awm thei angem?
KHAMLIANA
Mizopa Chhuanawm Entawn Tlak Khamliana Lungleng Lal Chanchin
Lungleng Lal Khamliana lal in chanchin hi chu kan hre hlawm viau awme, mahse ama chanchin kimchang hi chu thangthar te zingah hrelo tamtak kana wm ngei ang tih a rinawm a, amah hipa ngaihsanawm tak mai a ni a chuvangin a chanchi ka hriat ang ang hi ka rawn tarlang ve dawn a ni.
Khamliana hi Lungleng lal, Lianlula thlah te zinga Lalngura Sailo fapa a ni a. 1864 khan Mizoram chhimthlang lam khaw pakhat Thehlep-ah a piang a. A pa in a thihsan hma avangin a pu Savunga Sailo kiangah a khawsa a, a pu Savunga hi lal fing leh fel tak niin British ho kha thian a lo siamtu hmasa a nih avangin Khamliana pawh hian a vanneih phah a. 1880 khan British ho khan Lungleng ramah an lal tir ta a ni.
A pu ang bawk a fing leh mi dawr thiam a ni a, sap ho te chu thianah a siam zelin, Zosap rawn lut te pawh kha thianah a lo siam zel a, Rev.JH Lorrain (Pu Buanga) leh Rev F.W. Savidge (Sap upa) te pawh khan an hun neih hmasak ber a an tlawh hmasak ber a ni.
Zosap ten sikul an hawn tirh khan lal pathum in A, AW, B an zir a. Durtlang lal Suaka, Chaltlang lal Thangphung leh Lungleng lal Khamliana te hian an zir a. Ni 12/13 vel lek a zir hnu chuan ziak leh chhiar chu a thiam ta mai a. Tichuan, Lunglengah a haw thla a, hmunphiah kuang in a ziahna tur a suih a, pen tui atan meihawl rawt dip tui a hmang a, tichuan, Zosapte lehkhathawn tur a ziak ta a ni. Hei hi Mizopa kutchhuak lehkhathawn hmasaber a lo ni ta a ni. Zosapte chu an lawm em em mai a, Mizopa kutziak ngei lehkhathawn an han hmu chu an chhuang bawk a, kalna apiangah an kenga mi an entir zel nghe nghe a ni.
Khamliana hian ‘Sakei aih dan’ tih a ziak leh a. Hei pawh hi Mizopa ina tluang tha taka thu a ziak hmasa ber an leh a. Hei phei hi chu an chhuang bawka sapram lamah an hawn thla ta hial a ni. Khamliana hian June ni 16, 1897 khan ama kutziak ngei in Queen Elizabeth hnenah kum 60 a lal lawmpuina a thawn bawk. Rorel thiam leh pa fing tak a ni bawk a, Bawrhsap pawh in a biakrawn ber a ni a, Borhsap N.E.Parry hova MIZO HNAM DAN an duan pawh khan ama thuphuah deuh vek a ni. A pu Savunga Sailo 1897 a athih pawh khan Bawrhsap hian Khamliana hi Whisky um 60 leh sechal in a zuk ral ngat ani.
Pu Suaka leh Pu Thangphunga te nen tangkawp in Zosap te chu Mizo tawng an zirtir belh zel a, Bible lehlinna kawngah pawh nasa takin a pui a, GOD tih lehlin nana PATHIAN tih an hman nachhan pawh hi amah vang a ni. Amah hi pa taima rum rut mai a ni a; 1908 – 1910 vel te khan Lungdar-ah alu leh purunvar hmun te a lo siam daih tawh a ni. Serthlum kung 400 hmun, coffee huan 3 acre a zau, thingpui hmun leh thelret (rubber) hmun 30 acre a zau te khang hunah khan siam nachang a lo hre daih tawh. A thelret phun hi a tha vak lo chi alo ni hlauh zawka a hlawk ta vak lo mai pawh a. Tin, sumdawn thiam tak a ni bawk a, a thingpuife siam chhuah te hi Zoram hmun hrang hrangah a zuar darh kual thin a ni. Vai purunsen ang chi te hi a ching a, a thlai chin reng reng hi a tam tham a hralh chhuah tham a thar zel a ni. Lo neih a thulh chuang lo va, buh hi kumtin chhipzawn, kakzawn tih vel a thar ziah bawk a ni.
Thlai huan leh lo neih lam mai bakah hian ran vulh lamah pawh hma a lo la nasa em em mai a. 1908 khan Chittagong atangin ar chi tha te a la chhuak a, a vulh punga; tin, beram, kel, bawng leh vawk te a vulh teuh bawk. Mizo zinga bawnghnute ghiu siam nachang hre hmasa ber a ni bawk. A beram vulh te hi a hmul a met a, amah ngei in kawmawl, rizai, puankawp velah te a siam a, ram pawn thleng in a thawn chhuak ve hial a ni. Tin, amah hian Mizo thil hman a uar em em a, la deh te a thiam in hmanrua pawh aman a in siam vek a, silk pangang te khawi in silk puan te pawh amah ngat in a siam chhuak ve a, kawrah te an thui thin a ni. Tin, mawza phiarna khawl te a nei a, mawza te pawh a phiar a; tichuan, heng thil a tharchhuah leh a siamchhuah te hi a zuar a, pawisa ah a chan tir zel thin. Aizawl-a Sawrkar In tur sa a Khasi ho leh vai ho te an rawn chhuah chiam te khan zu fang te a siam a, um khat cheng khat in a lei tir zel thin a; tin, chung bakah chuan vawkpui, vawk no, leh kel te chu hnamdang ho hnenah chuan an inthawina atan a hralh pah zel a, heng atanga a pawisa hmuh te hi hmang riral mai mai lovin Bawrhsap Tarmita hnenah chuan min kawl that sak rawh a ti a, ani chuan Post Office ah savings account a hawn sak a. Tichuan, Khamliana hi Mizo zinga savings account nei hmasa ber ni in Mizo lal te zinga hausa ber tangka ngah ber an ni bawk a ni.
Khamliana hi Mizo zinga rangva in nei hmasa ber a ni a, 1918 khan rangva in a nei tawh a, 1930 khan Mizoram a In tha ber tih theih tur a sa leh a, he a in sak nan hian Rs.15,550/- lai a seng a ni. Amah hi Lal nimahse a in satu te hi tumah a thlawn in a chhawr lo va, hlawh a pe vek thin. He a in sak hi tun thlengin mi ten an la tlawh huai huai LUNGLENG LAL IN tih a kan hriat lar hi a lo ni ta a ni. Tin, khua leh tui enkawl chungchanga mi thahnem ngai chungchuang te hnen a tangkapui KUMPINU ina a pek thin ‘KAISER-I-HIND’ medal chu 1923 khan a dawng a, Mizo te zinga tangkapui dawng hmasa ber a ni leh a; tin, a tangkapui dawn hi Mizo ten a kan dawn a hlu ber a ni bawk. Tichuan, Mizo te zinga hmasa ber nihna tamtak neiin, engkima Zofa te tana sul sutu niin kum 50 chhung ro rel in Khamliana mi taima leh entawn tlak chuan 1945 December ni 27 khan kum 81 mi ni in he khawvel hi a lo chhuahsan ta a ni. Ni 28 ah Lungleng khua ah vui liam a ni ta a ni.
Tamtak tan chuan mimal chanchin hi thu ngaihnawm ani lo ang tih ka hria, mahse kei chuan a finna, remhriatna, taimakna leh ram tana a thahnem ngaihna te hi ka ngaisang a, Mizo lal te zingah chuan ka ngaihsan ber te zing ami a ni ve a, a taimakna te, mahni intodelh a tum na te leh a thahnem ngaihna te hi keini thangthar te hian entawn nachang hria ila chu kan ram hian hma kan va sawn nasa dawn tak em. Tun angah te hian amah ang ram hruaitu chu nei ila chu kan ram chu khitah kan awm tawh ngei in ka ring ve thin……
{ Thlalak ami hi Lungleng Lal Khamliana Lal In thlalak chu a ni.}